Prof. Dr. M. Ayberk Kurt
2000’li yılların başından itibaren, çeşitli önyargılar ve engelleri aşarak yalın düşünceyi sağlık kuruluşlarında uygulayan pek çok sağlık kuruluşu, yalının kalite ve güvenlik, erişilebilirlik ve hız, hasta ve çalışan memnuniyeti, israfın önlenmesi ve yönetişim sorunlarına yönelik çarpıcı etkiler yarattığı doğrultusunda bilgiler ve yayınlar ortaya koymaktadır. D’Andreamatteo ve arkadaşları, Eylül 2013 tarihi itibarıyla, sağlık sektöründe yalın çalışmaların sonuçlarının yayınlandığı 248 bilimsel makale tespit etmiş, bu makalelerden önemli bölümünün belli süreçler ya da hizmetler ile sınırlı tutulan yalın projeleri içerdiğini (acil, ameliyathane, laboratuvar gibi), küçük bir bölümünün ise tüm süreç ve uygulamaları kapsayan bütünleşik bir yalın dönüşümü kapsadığını tespit etmişlerdir.
Yalın uygulayıcılarının elde ettiği kazanımların daha net anlaşılabilmesi için, aşağıda her iki yaklaşım için de (bütünleşik ve proje odaklı) üç örnek verilmiştir.
Bütünleşik Yalın Uygulama Örnekleri
- 2002 yılından itibaren Yalın düşünceyi itibaren bütünleşik bir yaklaşımla uygulayan öncü kuruluşlardan biri Virginia Mason Hastanesi (Seattle, ABD), iki yıl içerisinde stok maliyetlerinde %53, alan kullanımında %41, termin süresinde %65, insan taşınmasında
%44, malzeme taşınmasında %72 ve hazırlık süresinde %82 azalma, verimlilikte ise %36 artış sağlamıştır. 2008 yılında %3,6’lık işletme karı ve 28 milyon ABD$ kazanç elde eden Virginia Mason, tüm dünyada ekonomik krizin hissedildiği 2009 yılında ise kazancını 47 milyon ABD $, işletme karını ise %5,9’a çıkarmıştır. Virginia Mason’da yalın uygulamalar sonucu ventilatöre bağlı enfeksiyon gelişen hasta sayısının yılda 35’den 4’e, kardiyak cerrahi mortalite oranlarının ise %4’den 0’a düşmesi, yalının yalnız bir maliyet düşürme ve kar etme aracı olmadığını, hasta güvenliği ve sağlık hizmetinin kalitesinin artırılmasına yönelik çok önemli kazanımlar da sunduğunu gösteren örneklerden yalnızca bir kaçını oluşturmaktadır.
- Yalın çalışmalarının sistematik uygulayıcısı bir diğer kurum Thedacare Tıp Merkezidir (Wisconsin, ABD). Thedacare, yalın çalışmaları sonrasında 2004 yılında 3,3 milyon ABD $ tasarruf etmiş, oluşturulan ortak bakım ünitesi ile hasta bakım maliyetlerini %30 azaltırken hasta memnuniyet oranlarını yükseltmeyi başarmıştır. Hastane genelindeki ortalama hasta yatış süresinin 6,3 günden 4,9 güne düşürülmesi, koroner bypass maliyetinin %22 azaltılması, ortopedide ilk muayeneden ameliyata kadar hasta bekleme süresinin 14 haftadan 31 saate düşürülmesi, yalın uygulamalarının Thedacare’e sunduğu kazanım örnekleridir .
- Pittsburgh örneği ise, yalının daha yaygın uygulanışına bir örnek oluşturmaktadır. Pittsburgh bölgesindeki yerel yöneticiler ve sağlık kuruluşları temsilcileri 1997 yılında bir araya gelerek “Güneybatı Pensilvanya’da daha iyi bir sağlık sistemini, nasıl yaratırız?” sorusuna yanıt bulmak üzere Pittsburgh Bölgesel Sağlık Girişimi (Pittsburgh Regional Health Initiative; PRHI) adı verilen yerel bir konsorsiyum oluşturmuşlardır. PRHI, kendisine bölgede “sıfır tıbbi hata ve nozokomiyal enfeksiyon, mükemmel klinik çıktı” hedefi koymuş ve bu hedeflere ulaşmada Yalın düşünceyi kullanmıştır. PRHI, yalın dönüşüm ile elde ettiği kazanımlardan bazıları; a) Santral venöz katater takılan hastalarda enfeksiyon oranının %63, Metisilin dirençli Staphylococcus Aureus enfeksiyonlarının %85, düşen hasta sayılarının ise %47 azaltılması, b) hastaların her ihtiyaç duyduklarında temiz tekerlekli sandalyeye ulaşabilecekleri bir sistemin oluşturulması, b) yoğun bakımlarda hasta yatış süresinin 2,2 gün, ventilatör kullanımının 24 saat kısaltılması, yoğun bakım ünitelerinde 1,4 milyon dolar tasarruf yaratılması, c) hasta bekleme sürelerinin anlamlı düzeyde düşürülmesi, d) ameliyathaneye zamanında getirilen hasta oranının %54’den %98,8’e çıkarılması, e) projeye katılan tüm sağlık kuruluşlarında hasta memnuniyetinın anlamlı düzeyde yükselmesidir.
Proje Bazlı Yalın Uygulama Örnekleri
- Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi branşlarında dünyanın en iyilerinden biri olan Mayo Klinik (Rochester, MN, ABD), kardiyoloji kliniğinde gerçekleştirdikleri altı ay süren bir yalın proje ile randevu sürelerini 33 günden 3 güne, hastalarının randevularına gelmeme oranları %30’dan %10’a, klinik hekimlerinin boş geçen süre oranlarını ise %30’dan %8’e düşürmüşlerdir. Bu verimlilik artışı yanında, Myokard infarktüsü ile gelen hastaların kapıdan girişten EKG çekilmesine kadar geçen süreyi 18 dakikadan 5 dakikaya, balon anjioplasti uygulanmasına kadar geçen süreyi ise 62 dakikadan 34 dakikaya indirmeyi başarmışlardır.
- Iowa Üniversite Hastanesi Acil Servisinde 2005 yılında yürütülen bir diğer çalışmada 2005 yılındaki ortalama 161 dakikalık acil serviste kalış süresi, 2006 yılında -hasta başvuruları %9,1 artmış olmasına rağmen- ortalama 148 dakikaya düşürülmüştür.
- Hollanda Kanser Enstitüsü–Antoni van Leeuwenhoek Hastanesinde Kemoterapi Ünitesinin verimliliğini artırmak üzere yürütülen yalın çalışmalar sonrasında verilen tedavi sayısı %24, çalışan üretkenliği %12 artırılırken, çalışanların fazla mesaileri %81 azaltılmıştır.
