Psikolojik ve davranışsal faktörlerin, kanser hastaları, aileleri ve tedavi ekibi üzerindeki psikolojik etkilerini araştıran, bu kişilere psikolojik destek sunan psikoonkoloji disiplini son 15-20 yıl içinde bir bilim dalı haline gelmiştir. Kanserin, hastaların psikososyal yaşantısına ve yaşam kalitesine olan olumsuz etkisi yaşam süresini uzatma çabalarına karşın arka planda tutulmuştur.
Psikoonkoloji, hastaların tıbbi tedavinin yanı sıra hastanın psiko-sosyal yönden desteklenmesi, gerektiğinde psikiyatrik tedavi ve bakım alması arasında önemli bir bağ kurmuştur. Kurulan bu bağ ile birlikte tedavi ve bakımın önemli koşulu olan biyo-psiko-sosyal modelin kanser hastalarında uygulanması amaçlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, 2008 yılında yayınladığı raporda onkolojik bakımın psikososyal bileşenlerinin her ulusal kanser bakım planının bir parçası olmasını ve psikoonkoloji hizmetlerinin de her bir kanser kliniğinde sunulması gerektiğini belirtmiştir. Bu raporda sağlık çalışanları tarafından kanser hastalarına ve yakınlarına tedavi sırasında ve sonrasında psikoonkoloji danışmanlığı hizmeti ile bir dizi psikososyal desteğin sağlanıp; durumları hakkında anlaşılır bir şekilde bilgilendirilip, gereksinim ve tercihlerine saygı gösterilmesi gerektiği de vurgulanmıştır.
Dünya Kanser Raporu verilerinde, onkoloji çalışanlarının kanser hastalarının ve ailelerinin psikososyal gereksinimlerini tespiti konusunda yetersiz kaldığını vurgulanmakta, yapılan araştırmalar uygulama alanında çalışan sağlık personellinin yüksek düzeyde anksiyete veya depresyon yaşayan, bu nedenle psikososyal danışmanlığa gereksinim duyan hastaları yadsıdığı belirtmektedir. Psiko-onkolojik bakım ve tedavi psikoloji ve psikiyatri alanında eğitilmiş kişiler tarafından yürütülmektedir. Tedavi ve bakım ekibinde yer alan tüm sağlık personelinin birbirleriyle fikir alışverişinde bulunması hastanın da tedavi sürecine dahil edilmesini, hastanın hastalıkla başa çıkabilmesini kolaylaştırmaktadır. Psikoonkolojik yaklaşımda optimal başarıya ulaşmak için hasta ile ailesinin tedavi ve bakım sürecine dahil edilmelerinin en etkili yollardan olduğu belirtilmektedir.
Psikoonkolojik yaklaşım, onkolog, psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, hemşire, diyetisyeni içeren multidisipliner bir yaklaşımı gerektirmektedir. Onkolojide hizmet veren personel, birçok biyo-psiko-sosyal sorunla mücadele eden hastaya karşı duyarlı, anlayışlı ve ulaşılabilir bir şekilde yaklaşmalıdır. Psikososyal destek veren sağlık personeli, hastanın sorunlarını açıkça ifade etmesini sağlayarak hastalık ve tedavinin yol açabileceği sıkıntılara karşı hastayı bilgilendirmeli, hastanın psikososyal bakımdan ihtiyaçlarını belirleyip bu ihtiyaçları karşılamalıdır. Onkolojide çalışan psikiyatristin görevi mevcut psikiyatrik sorunların saptanıp tedavi edilmesiyken, psikolog hastaya psikolojik destek vermektedir. Birimde çalışan sosyal hizmet uzmanının görevi ise kanser hastalarına duygusal destek sağlamak ve destek grupları ile psikososyal müdahalelerle hastaların uyumunu kolaylaştırmaktır.
Hemşireler, hastalık ve tedavinin neden olabileceği sorunlar hakkında hastaya bilgi vererek tedavi öncesi hastalarda yaşanan, belirsizlikten ve bilgisizlikten kaynaklı psikolojik sorunların azaltılmasında rol oynamaktadırlar. Sonuç olarak, iyi bir bilgilendirmeyle hastaların psikolojik sorunlara maruziyeti azalmakta ve tedaviye daha iyi uyum sağladıkları görülmektedir.
KAYNAKLAR
- Avuçan E, İmrek M, Karaboğa I, Kanserin Psikososyal Yönleri, Türk Psikoloji Bülteni, Temmuz 2006, Yıl: 12, Sayı: 38, s. 81
- Bag B, Kanser Hastalarında Depresyon, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2014; 6(2):186-198 doi: 10.5455/cap.20131009062433
- Bag B, Psiko – Onkoloji, Psikososyal Sorunlar ve Ölçüm Yöntemleri, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2012; 4(4):449-464 doi:10.5455/cap.20120427
- Ülger E, Alacacıoğlu A, Gülseren Ş A, Zencir G, Demir L, Tarhan O M, Kanserde Psikososyal Sorunlar ve Psikososyal Onkolojinin Önemi, DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt 28, Sayı 2, (Ağustos) 2014, 85 – 92
- Özkan S, Kanserde Psikososyal Destek ve Psikoonkoloji, Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2(10):20-5
- Sertöz Ö, Mete E H, Psikoonkoloji, Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2(47):14-22
Hazırlayan; Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü / Eğitim Koordinatörü Uzm. Hem. Behice Belkıs Ayan
