Yazar: Aybüke Kara
Kurulu düzenin yani bir sistemin eleştirisine başlarken yapılması gereken ve son derece yararlı kabul ettiğim ilk iş; kavramların ve beraberinde getirdiği, bize derinlerinden ulaştırdığı anlamların irdelenmesi, yani onların parçalara ayrılıp bir nevi alt üst edilmesidir. Ancak böylelikle kendi içinde tutarlı ve sağlıklı işliyor gibi görülen her türlü yapının eksik ve aksak yanlarını keşfedip inceleyebiliriz.
Yalnızca hukukun bile düzeni sağlamak gerekçesiyle üzerine eğildiği ve hükmettiği toplumu, bireylerin tek başına sahip olduğu entelektüel özgürlük alanlarının toplamından daha fazlası etmesi gereken bir sistem aracılığıyla (yapısalcılığın temeli budur) çoğu eylemi ve kararı meşru kılması, bunun kuş bakışı yüzey görünüşüyle yanlışsız görünmesi, toplum olmanın ve çoğunluğun yönetimi anlayışının bir handikapı, sistemin her sistemde olduğu gibi kendi yarattığı çoğul çelişkisidir diye düşünüyorum. Fakat bu çelişkinin kendiliğinden oluşumu, onu koşulsuz kabul etmemiz gerektiği anlamıyla bir değildir. Aksine son diye tabir ettiğim şey gerçekle yüzleşme durumunu ve edimselliğin başlangıç olarak kabul edilişini ifade eder bende; etik düzlemde insanda içkin olanın sınırlarına eğilip sürekli kendini aşan bir ‘’Öteki’’ ile mücadele edişten bahsediyorum. Bu durumda hukukla ve/veya hukuka karşı; insanla ve/veya insana karşı mücadele bireysel ve kolektif anlamda hiç bitmez.
Bu, insan olmanın koşuludur ve kendisinden ayrılmaz bir niteliğidir.
Mücadeleye kavramlardan başlamak da elzemdir. Çünkü insan düşünmeye, ardından eleştirmeye ve müdahale etmeye kavramlardan başlar. Mücadeleden benim bireysel olarak anladığım ise, bireyin haklarını topluma karşı öne sürmesi; toplumun işlerliğini sürdüren yerleşik kalıplarını (yapıyı) müdahale yoluyla değiştirip dönüştürmesi ve böylece ideal yapılara ulaşma imkanını ve gücünü kendinde bulmasıdır.
Önce Düşünme Ardından Eleştirel Düşünme
Biz insanların sık sık ve her yerde vurguladığı bir şey vardır, düşünmek. ‘’ Otur bir düşün!’’, ‘’ Bu kadar düşüncesiz olma!’’ ya da ‘’İyi düşün, taşın.’’ deriz birbirimize. Atasözlerimiz ne de güzel bahseder düşünmekten. Fakat bir tabir daha vardır; ‘’ Düşün, düşün… B.ktur işin…’’
Aslında bana kalırsa düşünme konusunda düşüncelerini dile getiren her iki taraf da oldukça haklıdır. Düşünmeli, evet daha da düşünmeli… Peki ama nasıl?
Bu durumda karşımıza bir kavram çıkıyor ve bana kalırsa imdadımıza yetişiyor: Eleştirel Düşünme.
Bazı insanlarla konuşmak, iletişim kurmak bir hayli yorucudur. Eminim herkes bu konuda hayatında en az bir kez baş ağrısı çekmiştir. Anlaşılmadığımızı ve ya karşı tarafı anlamadığımızı hissederiz, ardından bir tür kısır döngüye gireriz. Peki iletişim kurma ve iletişimin sıkı sıkıya bağlı olduğu eylemlerimiz adına eleştirel düşünme neden önemlidir? Eleştirel düşünme nedir? Eleştiri nedir?
Eleştirel Düşünme; (kritik düşünme) akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşan bir düşünme biçimidir.
Eleştirel Düşünme aynı zamanda; kişinin düşünce sistemindeki yapıları usta bir şekilde yöneterek ve bu yapılara entellektüel standartlar getirerek düşünme yönteminin kalitesini arttırdığı bir süreçtir. (Eleştirel Düşünme Kılavuzu)
Eleştirel düşünme konusunu bu yazıda ele almamın sebebini çok iyi açıklayan bir alıntı;
‘’Eleştirel düşünmenin ortaya koyduğu beceriler her dala uygulanabilir niteliktedir. Eleştirel düşünenler mevcut amaçlarında, konuyla ilgili sorularında açık ve nettirler. Bilgiyi, sonuçları ve bakış açılarını hep sorgularlar. Açık, doğru, net ve konuyla ilişkili olmaya özen gösterirler. Arka planda ki şeyleri mantıklı ve dürüst olmak adına ele alırlar. Bu becerileri, konuşma ve dinleme becerilerine olduğu gibi okuma ve yazma becerilerine de uygularlar. Edinilen bilgi ve becerileri hem profesyonel hem de özel yaşamlarında tarihe, fen bilimlerine, felsefeye ve sanat dallarına uygularlar.’’
(Minik Eleştirel Düşünme Kılavuzu Kavram ve Amaçlar, Dr. Richard Paul, Dr. Linda Elder, Eleştirel Düşünme Kurumu)
