Hemşirelik (Lisans) Çerçeve Eğitim Programı Geliştirme Rehberi 1

Merhabalar,

Bu yazı serimde üzerine uzunca düşündüğüm ve eksikliğini hissettiğim önemli bir konu olan Ulusal Çekirdek Eğitim Programı’nın (buradan indirebilirsiniz) fakültelerde yansıması olması gereken Çerçeve Eğitim Programı’ndan bahsedeceğim. Hemşirelikte lisans, yüksek lisans ve doktora için ayrı ayrı çekirdek eğitim programları hazırlanması gerekir. Şu an var olan sadece Hemşirelik Lisans Çekirdek Eğitimi üzerinden gideceğiz. Eksik olan çekirdek eğitim programlarının en kısa sürede tamamlanması standartların konulması için önemlidir. Gözlemlerim hiç bir standardı olmayan yüksek lisans ve doktoralarının sayısının arttığıdır. Hemşirelik mesleğinde kalitesiz bir akademisyen olgusu ile karşılaşmak hiç hoşumuza gitmeyecektir. Ayrıca lisans eğitimine dönmüş, para peşinde koşan üniversitelerin yüksek lisans açmalarının önüne geçilmesi sağlanabilir.

Bu yazı serisi sanırım 7-8 yazıdan oluşacak. Yazı serisi içinde bahsedemeyeceğim kadar terimler geçecektir. Yazı konusunu bozmaması için internet bağlantıları (linkleme) yapacağım. O internet bağlantılarından lütfen ileri okumalar yapınız. Yapmazsanız anlam bütünlüğü bozulabilir. Benden demesi 🙂

Detaylı bir çalışmayı yakın bir zamanda akademik bir makale olarak tüm aşamaları ile detaylı bir şekilde yayınlayacağım. 

Öncelikle Tıp Eğitimi doktorası yapıyorum. Tez aşamasındayım. Bu yazı serisinde alacağım konular ile bayağı bir haşır neşirim. Tabi ki her insan gibi eksikliklerimiz olacaktır. Bu her türlü geri bildirimlerinizi yorumlar bölümünden veya iletişim bölümünden yapabilirsiniz. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde kendini gerçekleştirmeye tam anlamıyla ulaşılamayacağı ve Rogers’a göre kendini geliştirmenin belirlenmiş bir durağı olmadığı düşüncesiyle, kendini gerçekleştirmiş bir insan değil de; gerçekleştirmekte olan insan (On Becoming Person) olarak nitelendirilmek isterim.

Bu yazı kimlere hitap etmektedir?

Bu yazı serisi hemşirelik camiası ile ilgili temas etmiş herkes tarafından okunmalıdır.

• Öğrenciler
• Akademisyenler
• Akademik Yöneticiler
• Bakım hizmetleri yöneticileri
• Eğitim hemşireleri
• Hemşirelik Alanında eğitim programı tasarlayan herkes

Öğrenci nasıl bir eğitim aldığını ve eğitimi veren ise nasıl bir eğitim verdiğini bilmelidir. Ayrıca ben hemşirelik eğitiminde eğitimi değişikliğin eğitimi kurgulayanlar tarafından değil (büyük bir çoğunluk için geçerli) yapılan değişikliğin öğrenciler tarafından talep edilmesi ile oluşabileceği düşüncesindeyim. Burada yapmamız gereken öğrencileri yeteri derecede bilinçlendirmektir.

Burada Albert Einstein‘in sözüne kulak verebiliriz.

Hiçbir sorun onu yaratan bilinç seviyesiyle çözülemez.

Hadi yavaş yavaş başlayalım.

İlk bilmemiz gereken Çekirdek Eğitim Programı (ÇEP) ile Çerçeve Eğitim Programı (ÇerEP) arasındaki farkı anlamamız gerektiğidir.

Çekirdek Eğitim Programı ulusal düzeyde eğitim yaklaşımı ve ilkelerinden yeterlik alanlarına, öğrenme içeriğinden öğrenme ve değerlendirme yöntemlerine, uygulama sürecinden değerlendirme sürecine kadar tüm boyutlarıyla bir eğitim programının ana yapısını, bileşenlerini ve temel ilkelerini belirleyen esaslar bütünüdür. Yani Ulusal ÇEP, genel olarak bir eğitim programı değildir. Hemşirelik bölümlerinin kendi eğitim programlarını geliştirirken esas alacakları çerçeve programdır.

Çerçeve Eğitim Programı ise fakültelerin Çekirdek Eğitim Programlarını temel alarak geliştirecekleri bir eğitim programıdır.

Yani hemşirelik bölümleri ÇEP’i bağlamına göre özelleştirerek kendi çerçeve eğitim programlarını yapmaları gerekmektedir. ÇEP’i alıp aynısını kullanarak kendinize fakülte bazında bir eğitim programı yapmış sayılmazsınız. Çünkü ÇEP size minimum kriterleri sunmaktadır. Bu durumu biraz daha açmak istiyorum. Hemşirelik bölümü ilk kez açılırken açılış dosyası istenir. O dosyada ‘İldeki veya Bölgedeki Benzerlerinden Farkı’ bölümü var. Yani hemşirelik bölümünü açarken hangi farklılığı sağlıyorsun? Sağlamıyorsan bölümü açmanın nedeni nedir? Hemşire açığı var ise neden, 100 bin hemşire işsiz iken bu savunmanızın rasyoneli nedir? Bu arada neredeyse her bölümün açılırken bir boş bir iddia ile açıldığını söylemeden edemeyeceğim.

Bölüm bazında yapılan Çerçeve Eğitim Programları o bölümde yer alan ders, modül, staj, klinik eğitim vs gibi eğitim alanları için uymaları gereken bir çerçeve sunar. İleride daha detaylı bu tarafa değineceğiz.

Bu ÇEP’te yer alan temel parametrelerin üzerine konularak farklılaşmayı sağlamak amaçlı yapılmaktadır. Ayrıca Hemşirelik Çekirdek Eğitim Programı’nda yer alan bir ibare ise Çerçeve Eğitim Programı’nın hazırlanmasını tam anlamıyla gizli bir şekilde ifade ettiğini görüyoruz. Baktığım bir kaç hemşirelik bölümünün web sitelerinde Çerçeve Eğitim Programları yerine Ulusal ÇEP’i görmem bu maddenin tam anlaşılmadığını göstermektedir.

Eğitim programlarının % 70-80’inini HUÇEP 2014’ün tamamını kapsayacak şekilde tüm öğrencilerin aldığı zorunlu programlar ve geriye kalan % 20-30’luk kısmını ise eğitim kurumu hemşirelik lisans eğitim programı hedefleri, bireysel elişim hedefleri ve öğrenci beklentileri doğrultusunda seçmeli ve diğer derslerden/programlardan oluşacak şekilde geliştirmeleri beklenmektedir.

Burada çok önemli bir soru akla gelmelidir. Bu soru ise ‘ÇEP’ten %20-30 kurumsal farklılaşma nasıl sağlanılacaktır’ olmalıdır. Bu sorunun cevabını vereceğiz. Fakat yine baktığım hemşirelik bölüm sayfalarında bu farklılaşmaya yönelik çok bariz ifadeler göremedim. Gördüklerimde ise o ifade ettiklerine ulaşması için diğer üniversitelerden neleri farklı yaptığını görmek ve öğrenmek isterim. Bunun altını doldurmak kolay olmadığını söylemek isterim.

Bu seride sistematik bir yaklaşım sergileyerek gideceğiz.

Hadi tam anlamıyla başlayalım.

Hemşirelik (Lisans) Çerçeve Eğitim Programı Geliştirme Rehberi

1. Eğitim Yaklaşımı, Sistemi, Eğitim Misyonu ve Vizyonu

**

Eğitim Yaklaşımı ve Sistemi

Hemşirelik eğitimi planlanırken sağlık yaklaşımları ve eğitim yaklaşımlarının ayrı ayrı benimsenmesi gerekir.

Günümüzde sağlığı nasıl tanımlıyorsak verdiğimiz eğitim de o şekilde olmalıdır. Sağlığı biyo‐medikal değil, aynı zamanda psiko‐sosyo‐kültürel çerçevede ele almak bir insanı bir bütün (holistik) ele almak demektir. Bu nedenle önemsiz gibi görünen sağlık tanımının hemşirelik eğitimine etkisi çok önemlidir.

Prof. Dr. Yankı Yazgan’ın dersimize konuk olarak geldiğinde sağlığın tanımına ‘spirütiel’ olarak da iyi olmanın eklenmesi ile ilgili bilimsel dedikoduların olduğunu söylemesi de eğitim sisteminde ona da yer vermemiz gerekeceğini göstermektedir. Literatürde de fark edilmeden spirütiel bakım ile ilgili makalelerin olduğunu görebilirsiniz.  Zaten dünya değiştiği için eğitim sistemleri de kendilerini değişen çağın paradigmalarına ayak uydurmaktadır.

Hemşirelik eğitimi planlanırken geniş yelpazede ve dar yelpazede eğitim yaklaşımlarının benimsenmesi gerekir.

Geniş yelpazede ise genel eğitim paradigmalarının belirlenmesi gerekmektedir. Bunar davranışsal yaklaşım, bilişsel yaklaşım, fenomenolojik/ hümanistik yaklaşım ve yapılandırmacı yaklaşımdır. Günümüzün değişen karmaşık yapısı nedeniyle yapılandırmacı eğitim yaklaşımının benimsenmesi günümüzün karmaşık doğasına uygun nitelikli hemşirelerinin yetiştirilmesinde güncel literatür ışığında önerilmektedir.

Dar yelpazede çıktılarına dayalı bir yaklaşım benimsenmesi ve çıktılar yeterlikler düzeyinde eğitimin tanımlanması önerilmektedir. Dolayısıyla bilgi, beceri ve tutum gibi öğrenim hedeflerine dayalı parçalı yaklaşımdan kaçınılmıştır. Burada yapılan en büyük hata ise hem yeterlik üzerinden eğitim sistemini tasarlarken hem de öğrenim hedefleri üzerinden eğitim tasarlama tuzağına düşmektir. Hem onu yapayım hem bunu demek hangi yaklaşımı benimsediğin ile ilgili soru işaretlerinin olduğunu göstermektedir.

Diğer benimsenmesi gereken yaklaşım ise taska dayalı yaklaşım ve probleme dayalı yaklaşımdır. İçeriklerin büyük bir bölümü bu yaklaşımlar ile belirleneceği için bu yaklaşımların belirlenmesi önemlidir. ÇEPte bu taskların ve problemlerin ulusal düzeyde belirlenmesi gerekmektedir. ÇEP’e baktığımızda bu yaklaşımın belirlenmediğini görüyoruz. Özellikle dünyada sağlık alanında bu yaklaşımların sağlık profesyoneli yetiştirmek adına en uygun yaklaşımlar olduğu belirtilmektedir.

Ayrıca son zamanlarda süreç odaklı yaklaşım da benimsenen yaklaşımlar arasındadır. Çıktı ve süreç odaklı eğitim yaklaşımın odağında belirlenen yeterlikler ve yeterliklere ulaşmak için gerçekleşen ‘Mesleki ve Bireysel Gelişim‘ süreçleri yer almaktadır.

Burada bir şeyi daha açıklığa kavuşturmak lazım.

Hemşirelik eğitiminde bilindiği üzere ‘klasik, entegre, karma, probleme dayalı öğrenme’ modelleri kullanılmaktadır. ÇEP gizliden gizliye kurumları klasik modelden uzaklaştırmaya zorlamaktadır. Yani siz ÇEP’i benimsedim, fakültem bu temele yapılandı diyebiliyorsanız zaten klasik sistemi uygulama durumunuz çok zordur. Çünkü ÇEP’te benimsenen yaklaşımlar ‘yeterliklere dayalı yaklaşım ve sürece dayalı yaklaşım’ olarak belirtilmiştir. Eksik olması dahilinde bu yaklaşımlar klasik modelde çalışmayacaktır. Bu nedenle ki hemşirelik eğitiminde yanlış zeminde kat çıkmaya devam ediyoruz.

Örneğin, eğitim modelinizin içinde intörnlük var ise çıktı ve süreç temelli aynı zamanda taska ve probleme dayalı yaklaşımı benimsemeniz önemlidir. Çünkü bu yaklaşımları benimsemeden intörn öğrenciler yapılandırılmamış bir eğitim aldıklarını hissedeceklerdir. Bu durum ise çıktılara ulaşmada sorunlar yaşatacaktır. Ülkemizde mezun olan hemşirelik öğrencilerinin büyük bir bölümünün kendini yetersiz hissettiğini Dijital Hemşire Instagram hesabında yaptığım küçük bir ankette görmüştüm.

Katılımcıların yüksek olması fikir vermesi açısında önem arz etmektedir.

Eğitim Misyonu ve Vizyonunun Belirlenmesi

Hemşirelik eğitiminde misyonun ve vizyonunun belirlenmesi çok önemlidir. Bunlar belirlenirken de bazı yaklaşımları benimsememiz bizim çerçevemizin oluşmasını sağlayacaktır. Örneğin, toplum yönelimlilik, disiplinlerarası yaklaşım, kanıta dayalı hemşirelik ve kanıta dayalı hemşirelik eğitimi, sürekli mesleki ve bireysel gelişim ile sürekli kurumsal gelişim, profesyonel (bireysel ve mesleki) değerlere ve davranışlara duyarlılık dikkate alınması gereken yaklaşımlardır. Bunlar hemşirelik bölümünün bağlamına göre artırılıp azaltılabilir.

**

Ben içeriği veririm. Yani kürsüye çıkıp çıkıp anlatırım. Anlamadı mı bir ders daha, bir daha mı anlamadı, bir ders daha yaparım bak nasıl anlıyorlar yaklaşımı var ise aşağıdaki manidar videoyu izlemenizi öneririm.