Merhabalar,
Bu içerik 2019 – nCoV enfeksiyonu ile ilgili hemşirelerin bilmesi gereken enfeksiyon kontrolü ve izolasyon yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler içermektedir. Bu konunun önemli olmasının sebebi hemşirelerin iş yoğunluğundan ve belirsiz bulaşlı hastalar ile temasının yüksek olmasıdır. Sadece hastanede çalışan hemşireler değil, hemşirelik alanında eğitim alan hemşirelik öğrencilerinin de büyük bir risk altında olduğunu bilmek gerekir. Çünkü öğrenciler bu konularda daha bilgisiz, tecrübesiz ve dikkatsiz olabilmektedir.
Bu nedenle hemşirelik camiasının Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı rapor ışığında rol ve sorumluluklarını yerine getirmesi gerekmektedir. Yayınlanan Hemşirelerin 2019-nCoV Enfeksiyonu Hakkında Bilmesi Gerekenler adlı ilk içerikte temel bilgilerden sonra bu içerikle birlikte öğrencilerin ve kliniklerde çalışan hemşirelerin bilgilenmesini istedik. Ayrıca hastalarla en fazla temas eden meslek grubu olarak hasta eğitimlerinde de bu bilgilerin bilinmesi önemlidir.
Umarım kendiniz ve bakım verdiğiniz diğer kişiler için bu içeriği dikkatli bir şekilde okuyup, içselleştirebilirsiniz.
**
GİRİŞ
İzolasyon önlemlerine, bugün için virüs atılım süresi ve bulaştırıcılık süresi bilinmediği için, hastanın sağlık kuruluşunda bulunduğu süre boyunca devam edilmelidir.
2019-nCoV’un zoonotik kaynaklı olduğu düşünülmekle birlikte etiyolojisi tam olarak gösterilememiştir ve insandan insan bulaş gösterilmiştir. Bu nedenle, 2019-nCoV varlığı düşünülen vakalara standart ve damlacık izolasyonu önlemleri alınmalıdır.
Hospitalizasyon: 2019-nCoV hastalığı tanısı almış kişiler mekanik solunum desteği ve solunum izolasyonu sağlayabilecek multidisipliner hastanelerde takip ve tedavi edilebilirler. Ancak hastalığın yayılımının kontrol altında tutulabilmesi için referans hastaneler şartlar uygun olduğunda tercih edilir. İleri düzey tedavi ve bakım gerektiren hastalar ise referans hastanelerde takip edilmelidir.
Sağlık tesisinde hastalığın yayılımını/geçişini engellemek üzere aşağıdaki Enfeksiyondan Korunma ve Kontrol Önlemleri uygulanmalıdır.
nCoV enfeksiyonu için damlacık ve temas önlemlerinin süresi
Sağlık kuruluşlarında Standart Enfeksiyondan Korunma ve Kontrol önlemleri uygulanmalıdır. Buna ek olarak uygulanacak temas ve damlacık korunma önlemlerinin uygulanmasına hasta asemptomatik hale gelene kadar devam edilmelidir.
Olası/kesin 2019-nCoV vakaları ile 1 metreden daha yakında temas edecek personel için gerekli kişisel koruyucu malzeme olarak
- Eldiven,
- Önlük (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu),
- Tıbbi maske,
- N95 maske (Sadece damlacık/aerosolizasyon çıkaran işlem sırasında),
- Yüz koruyucu,
- Gözlük,
- Sıvı sabun,
- Alkol bazlı el dezenfektanı, yataklı sağlık kurumları tarafından yeterli miktarda hazır bulundurulmalıdır.
2019-nCoV Bulaşa Sahip Hasta Odasının Özellikleri
- 2019-nCoV hastalığı şüpheli veya kesin vakaların hastaneye yatışlarında standart, temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir.
- Vakalar mümkünse negatif basınçlı odada takip edilmelidir.
- Negatif basınçlı oda yok ise, hastalar tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir odada olmalıdır (oda havalandırmasında, eğer hepafiltre kullanılmıyorsa hava tekrar iç ortamlara dönmeyecek şekilde havalandırma sağlanmalıdır).
- Tek kişilik odalar bulunmadığı durumlarda kesin 2019-nCoV vakaları aynı odada kohort edilebilir ancak olası 2019-nCoV vakalarının ayrı yatırılması tercih edilmelidir, zorunlu hallerde olası 2019-nCoV vakaları aynı odada hasta yatakları en az 1,5m aralıklı olacak şekilde yerleştirilmelidir.
- Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalı, oda dışına çıkarılmamalıdır. Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir. Eğer kullanılacak ekipman (örn. steteskop, ateş ölçer) birden fazla hastada kullanılıyor ise her hasta kullanımında temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir (örn. etil alkol% 70).
- Tıbbi olarak gerekmedikçe hastaların odadan veya alandan başka bir alana taşınmasından kaçınılmalıdır. Olası 2019-nCoV hastaları için belirlenmiş portatif X-ray cihazı ve/veya diğer önemli tanı cihazları kullanılmalıdır. Ancak portatif tanı cihazları mümkün değilse ve hastanın taşınması gerekiyorsa çalışanlar, diğer hastalar ve ziyaretçiler ile teması en aza indirecek taşıma prosedürleri önceden belirlenmeli ve hastanın transferinde tıbbi maske takılması sağlanmalı ve mümkünse son vaka olarak alınmalıdır.
- Hastanın taşınması sırasında görevli sağlık personelinin uygun kişisel koruyucu ekipman kullanması sağlanmalıdır ve el hijyenine özen gösterilmelidir.
- Hastanın temas ettiği yüzeyler rutin olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
Hemşirelerin Hasta Odasına Girişi ve Hastaya Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?
- Hasta odasına girişler sınırlandırılmalı, sadece hastanın bakımından sorumlu olan ve girişi gerekli olan personelin odaya girişine izin verilmelidir, hasta ziyaretçileri yasaklanmaıdır ve refakatçi gerekli ise tek kişi ile kısıtlanmalıdır.
- Hasta odasına girişlerde kişisel koruyucu malzemeler (Eldiven, önlük (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu), tıbbi maske, N95 maske, Yüz koruyucu, Gözlük, Alkol bazlı el dezenfektanı hasta odası girişinde hazır olarak bulundurulmalıdır.
- Hasta odasına giren tüm kişiler eldiven, önlük, tıbbi maske kullanmalıdır.
- Muayene, tedavi ve kişisel bakım yapan kişiler eldiven, tıbbi maske kullanmalıdır. Hastanın sekresyonları veya vücut çıktılarının aerosolizasyonuna neden olabilecek girişim yapılacağında N95/FFP2 maske ve yüz siperliği kullanılmasına özen gösterilmelidir.
- Kişisel koruyucu ekipmanlar giyilirken ve çıkartılırken kurallara uygun bir şekilde sırayla giymeye (önlük, maske, gözlük, yüz koruyucusu ve eldiven) ve çıkarmaya (eldiven, önlük, gözlük, yüz koruyucu, maske) dikkat edilmelidir. Özellikle maskenin hasta odasından çıktıktan sonra en son çıkartılması ve sonrasında el hijyeni uygulanması ihmal edilmemelidir.
- Eldivenin bütünlüğünün bozulduğu, belirgin şekilde kontamine olduğu durumunda eldiven çıkartılarak, el hijyeni sağlanmalı ve yeni eldiven giyilmelidir.
- Aerosolizasyona neden olabilecek işlemler sırasında hasta odasında mutlak ihtiyaç duyulan sağlık personeli dışında kimse olmamasına özen gösterilmelidir. İşlem sırasında kapının kapalı olması sağlanmalı, işlem sonrasında bir süre, giriş-çıkış dahil kapı açık tutulmamalıdır.
- Hastaya temas öncesi ve sonrasında el hiyenine dikkat edilmelidir. Bu amaçla sabun ve su veya alkol bazlı el dezenfektanları kullanılabilir. Eller gözle görülür derecede kirli ise el dezenfektanı yerine mutlaka su ile sabun kullanılmalıdır.
- Hasta, tıbbi açıdan önemli bir neden olmadıkça odasından çıkarılmamalı, odadan çıkması gerekli ise tıbbi maske ile transferi yapılmalıdır.
- Hastanın bulunduğu ortam ve çevre temizliğinde, hasta nakledilmesinde kullanılan ambulanslarda dahil olmak üzere standart temizlik prosedürleri uygulanmalıdır.
- Hasta çıktıları ve sekresyonları ile kontamine olan yüzeylerin temizliği Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Enfeksiyon Hastalıklarından korunma rehberine uygun olarak ambulans temizliği sağlanmalıdır.
- Hasta odayı boşaltıktan sonra oda temizliği ve yer yüzey dezenfeksiyonu yapılır, odanın havalandırılmasıının ardından odaya yeni bir hasta alınabilir.
- 2019-nCoV tanısı almış hastaya ölümü sonrasında, otopsi yapan kişiler veya gasilhane çalışanları temasları sırasında kalın eldiven, N95 maske, gözlük ve önlük kullanmalıdır.
- Olası/kesin 2019-nCoV vakalarının ölümü halinde özel bir defin işlemi yoktur. Standart defin işlemleri uygulanır.
Hemşireler 2019 – nCoV Bulaşı Olan Hastanın Transportu Nasıl Sağlamalıdır?
- Ambulanslarda kişisel koruyucu ekipman hazır olarak bulundurulmalıdır.
- Hastaya ilk müdahaledensağlık kurumuna hasta teslim edilene kadar ve ambulans temizlenene kadar kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır. Hastanın sekresyonları veya vücut çıktılarının aerosolizasyonuna neden olabilecek girişim yapılacağında N95/FFP2 maske ve yüz siperliği kullanılmasına özen gösterilmelidir.
- Olası/kesin 2019-nCoV vakasının Nakli sonrasında ambulanslar temizlenmeli ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. Temizleme işlemi kişisel koruyucu donanım giyilerek yapılmalıdır.
- Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Enfeksiyon Hastalıklarından korunma rehberine uygun olarak ambulans temizliği sağlanmalıdır.
- Ambulans temizliği yapılmadan başka bir vakaya gidilmemelidir.
Sağlık Kurumuna Başvuran Hastaların Yönetimi
Hastalığın yayılımını kontrol altında tutmaya yönelik olarak
- Olası ve kesin vakaların mümkün olduğu kadar öncesinde bilgilendirme ile hastanede ayrı alanlara başvurmaları sağlanmalıdır.
- Tetkiklerde öncelik verilmesinin sağlanması
- Bakım verecek personelin mümkünse ayrılması
- Acil servise başvuran semptomatik hastalar ayrı bekleme alanına alınmalıdır.
Olası/kesin 2019-nCoV vakasına ait atıklar tıbbi atık yönetmeliğine göre bertaraf edilmelidir.
2019-nCoV enfeksiyonu olan hasta ile ilgilenen sağlık çalışanı kendisinde, hasta kişi ile temasından sonraki 14 gün içinde, akut hastalığı düşündürecek herhangi bir bulgu veya semptom görürse mutlaka ilgili hekimlere haber vermeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
Olası/Kesin 2019-nCoV Hastalığı Tanısı Alanların Yapması Gerekenler
Hastaneye yatış gerekmediği düşünülen ve altta yatan hastalığı bulunmayan(akciğer, kalp, böbrek yetmezliği, veya bağışıklık yetmezliği vb) olası/kesin 2019-nCoV vakaları semptomlar düzelene kadar evde takip edilebilir.
- Evde izlenen hastalar iyileşene kadar İl Sağlık Müdürlüğü tarafından takip edilmelidir.
- Ev halkına bulaş riskini önlemek için evde takipli hastalar mümkünse evindeki diğer kişilerden farklı bir odada, mümkün değil ise iyi havalanan bir odada oturmalı, diğer kişilerden 1 metre uzakta olmalıdır.
- Hasta ziyaretçisi kabul edilmemeli ve bakım veren ev sakinleri sınırlandırılmalı tercihen genel durumu iyi tek kişi ilgilenmelidir.
- Hastanın ev içindeki hareketi sınırlandırılmalı; tuvalet, banyo gibi ortak kullanılan alanlar iyi havalandırılmalıdır.
- Hastaya ve yakınlarına solunum hijyeni konusunda eğitim verilmelidir (Öksürme veya hapşırma sırasında bir mendille (tercihen kağıt mendille) ağzını kapatmalı, kullanılmış mendiller ağzı kapalı ve delik olmayan naylon poşetlere konularak ağzı kapatılarak, ikinci bir naylon poşet içerisinde atılmalı, ellerini sıklıkla yıkamalı).
- Hasta kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı, ev halkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanması gerekirse bu eşyaları iyice su ve sabunla yıkamalıdır. Vakanın kullandığı kıyafetler 60-90 derecede normal deterjan ile yıkanmalıdır
- Olası vakanın odasının, kıyafetlerinin vb. temizliği esnasında eldiven kullanılmalıdır.
- Başka bir kişi/kişiler ile aynı ortamı paylaştığı (ev, sokak, toplu taşıma araçları, hastane vb.) zaman hasta tıbbi maske takmalı,
- Tüm ev sakinleri kendi sağlık durumlarını takip etmeli ve belirti ortaya çıkması durumunda sağlık kurumuna başvurmaları konusunda bilgilendirilmelidir.
- Olası vakanın semptomları takip edilmeli, bir kötüleşme olursa acil tıbbi yardım istenmelidir.
- Doktor randevusu öncesi hastanın durumu hakkında sağlık kuruluşuna bilgi verilmeli,
- Hastanın nakli gerekli ise nakil sırasında mutlaka maske takmaları sağlanmalıdır.
2019-nCoV enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya değerlendirmesi devam eden bir kişi ile yakın temas etmiş olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı ile titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı / kusma, ve burun akıntısı gibi diğer erken semptomların olup olmadığını takip etmelidirler.
Solunum yolu sekresyonları veya vücut çıkartıları ile kontamine olması mümkün olan tüm yüzeylerin standart çamaşır suyuyla sulandırılmış (1:100 normal sulandırmada) (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) temizlenir, belirgin şekilde kirlenme olduğundada (1:10 normal sulandırmada) kullanılır. Banyo ve tuvaletler günde en az bir kez standart çamaşır suyuyla sulandırılmış (1:100 normal sulandırmada) (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) temizlenir.
2019 – nCoV Bulaş Hastanın Bakımı Ve Tedavisi Nasıl Yapılır?
2019 nCoV için spesifik bir antiviral tedavi olmaması, viral kinetiğinin bilinmemesi nedeni ile uygulanan tedavi destekleyici, ikincil enfeksiyonları ve komplikasyonları önlemeye yöneliktir.
Tedavide;
- Solunum sıkıntısı, hipoksemi ve şok hastalarına ek oksijen tedavisi önerilmektedir.
- Şok bulgusu olmadığında SARI hastalarında konservatif sıvı tedavisi önerilmektedir.
- SARI’ye neden olabilecek olası patojenlere yönelik ampirik antimikrobiyaller (antibiyotikler, influenza nöraminidaz inhibitörleri, antifungaller) önerilmektedir. Sepsisli hastalara hasta değerlendirmesinden sonraki ilk bir saat içinde antimikrobiyallerin verilmesi sağlanmalıdır.
- Başka bir nedenle endike olmadığı sürece viral pnömoninin veya ARDS’nin tedavisi için rutin olarak sistemik kortikosteroid verilmemelidir. Çünkü gözlemsel çalışmalar SARS hastalarında uygulanan kortikosteroidlerin sağkalım yararı sağlamadığı ancak olası zararların olabileceği (avasküler nekroz, psikoz, diyabet ve gecikmiş viral klirens) rapor edilmiştir.
- SARI hastaları hızlı ilerleyen solunum yetmezliği ve sepsis açısından yakından izlenmeli ve gerekli durumlarda destekleyici tedavi uygulanmalıdır.
- Kritik hastalıkların yönetiminde eşlik eden hastalıklar yönünden yakından takibi çok önemlidir.
Bugün için coronavirüslere yönelik geliştirilmiş bir aşı bulunmamaktadır.
Kaynak: 2019-nCoV HASTALIĞI SAĞLIK ÇALIŞANLARI REHBERİ (Bilim Kurulu Çalışması) T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI OCAK, 2020
