Hemşire ve Hekimlerin Evde Sağlık Hizmetlerinde Rol Karmaşası Sorunu Nasıl Giderilir?

Altını çizmek istediğim yazı Aile Hekimleri Dernekleri Fedarasyonu’nun ana sayfasından alınmıştır.

Aile Hekimleri açıkça evde sağlık hizmetlerinin kendi görevleri olmadığını, bunun toplum sağlığı birimine yönlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır.

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik, 27 Şubat 2015 tarih ve 29280 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu yönetmeliğe göre aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına, evde sağlık hizmetleri konusunda birçok görev verildiği anlaşılmaktadır.

Peki, hukuksal olarak gerçekte aile hekimlerinin evde sağlık hizmetleri konusunda bir görevi var mı?

Aile Hekimliği Kanunu’nu incelediğimiz zaman, Aile Hekiminin tanımının, kanunun 2. maddesinde “Aile hekimi; kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Sağlık Bakanlığı’nın öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabiptir.” yapıldığını görmekteyiz.

Burada çok net olarak aile hekimlerinin görev tanımından bahsedilmiştir.

Aile Hekimliği Kanunun hiçbir yerinde ‘Evde Sağlık Hizmetleri’ tanımı geçmemektedir. Bu da bizlere, evde sağlık hizmetlerinin Aile Hekimlerinin görevi olmadığını göstermektedir.

Peki haklılar mı?

Mevzuata bakalım;

Evde Bakım Hizmeti: Hekimlerin önerileri doğrultusunda hasta kişilere aileleri ile yaşadıkları ortamda sağlık ekibi tarafından rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik tedavi de dahil tıbbi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sağlık ve bakım ile takip hizmetlerinin sunulmasıdır.

Yukarıda gördüğünüz tanım tamamı ile bir Hemşirenin görev ve yetkileri çerçevesinde bu hizmeti sunabileceğinin açık kanıtıdır aslında.

Yine de yeterli gelmemiş olabilir.

Peki şimdi evde bakım yönetmeliğinde Hekimin sorumluluğuna bakalım.

Hekim

Madde 12 — Sağlık kuruluşunda mesul müdür veya birim sorumlusu haricinde en az iki hekim bulunur. Bu hekimlerden en az biri tam zamanlı görev yapmak zorundadır.

Hekim;

1. a) Hastanın kapsamlı olarak tıbbi değerlendirmesini yapmaktan,
2. b) Hastanın tanısını koyup ve tedavisini planlayan hekimi ile bağlantı kurarak, gerekli bilgi ve önerileri doğrultusunda tedavi planını hazırlamaktan,
3. c) Hastaları belli aralıklarla ziyaret ederek, hastaların durumuna ve bakımına ilişkin bilgi toplayarak, gereksinimlerini ve bakım sonuçlarını sürekli değerlendirerek gerektiğinde yeni gereksinim ve sorunlara yönelik hastanın tanısını koyup ve tedavisini planlayan hekimi ile görüşerek yeni tedavi planı düzenlemekten,
4. d) Hastaya evde bakım hizmeti veren sağlık personeli ile bağlantı kurarak hastanın durumuna göre bakım planındaki değişikliklere yönelik rapor hazırlama ve gerektiğinde hastanın tanısını koyup ve tedavisini planlayan diğer hekimlere bildirmekten,
5. e) Hasta bakım planları, hasta dosyası ve diğer kayıtların doğru, eksiksiz ve zamanında tutulmasını sağlamaktan,
6. f) Bakım hizmeti veren personele bilgi ve eğitim vermek, danışmanlık sağlamak, hizmetleri geliştirmeye yönelik kararlar almak ve sorunları tartışmak üzere toplantılar düzenlemekten,
7. g) Tüm uygulama ve işlemlerin etik kurallara uyularak, hasta hakları doğrultusunda yapılmasını sağlamaktan,
8. h) Tedavi sırasında kullanılacak ilaçların, tıbbi malzeme ve cihazların sağlanması, uygun koşullarda saklanması, yanlış kullanımının önlenmesi, tıbbi atıkların toplanması ve imhası, bulaşıcı hastalıklardan korunma, bildirimi zorunlu hastalıklar ile adli vakaların bildirimi konularında evde bakım ekibi üyeleri ile hasta ve hasta yakınlarını bilgilendirmekten,

ı) Evde bakım hizmeti verdikleri kişilere uyguladıkları tıbbi işlemlerden, yapılan işlemlerin hasta dosyalarına işlenmesinden, sağlık kuruluşunun işleyişinde, kendi çalışma alanı ile ilgili aksaklıklar öncelikli olmak üzere gördüğü bütün aksaklıkları mesul müdüre/birim sorumlusuna bildirmekten sorumludur.

Gördüğünüz gibi yalnızca d) maddesinde bulunan (gerektiğinde hastanın tanısını koyup ve tedavisini planlayan diğer hekimlere bildirmekten) açıklama dışındaki tüm uygulamalar aslında birer hemşirelik uygulamasıdır zaten.

Bir de hemşirenin görevlerine bakalım;

Hemşire ve sağlık memurunun sorumluluğu şunlardır:

1. a) Hekimin tedavi için yazılı ve imzalı istemini almak, hemşire formlarına kaydetmek ve uygulamak, uygulama sonuçlarını kaydetmek,
2. b) Hasta için gerekli özel işlemlerin uygulanmasında hekime ve diğer ekip üyelerine destek sağlamak,
3. c) Hasta bakım planındaki işleri yapmak, yaşamsal bulgularını değerlendirmek, kaydetmek, değişiklikleri hekime rapor etmek,
4. d) Tedavi planına göre hastaya oral, parenteral ve haricen verilecek ilaçlarını vermek ve kaydetmek, uygulanan ilaçların etki ve yan etkilerini gözlemek, kaydetmek,
5. e) Hizmetlerde gerekli olacak araç-gereç, malzemeler için istek yapmak, bunların yeterli ve çalışır şekilde bakımı için görüş bildirmek,
6. f) Araç-gereçleri kullandıktan sonra temizlemek, dezenfekte eder ve gerektiğinde sterilizasyon için hazırlamak,
7. g) Hasta ve ailesine, hastalık ile tedavi ve bakımına ilişkin, sınırları önceden hekimi ile birlikte belirlenmiş olarak bilgi vermek,
8. h) Hasta ve ailesine, gereksinimlerine göre, hastalığa özel, kendi kendine bakım ya da yardımla bakım teknikleri gibi konularda ve genel sağlık konularında eğitim yapmak,

ı) Tüm uygulama ve işlemlerini etik kurallarına uyarak, hasta hakları doğrultusunda uygulamaktır.

Yazılan bunca açıklama ve mevzuattan anlaşıldığı üzere ister aile hekimleri ister sağlık bakanlığı ister toplum sağlığı kabul etmesin evde sağlık hizmeti sunumu hemşirelerin görev yetki ve sorumluluğundadır. Ve bu yasanın bu şekilde değişmesi için gerekenler baskılar yapılmalıdır.

Mesleğine sahip çıkmanın en iyi yolu yetkilerini ve sahip olduğun gücü bilmektir.