Günümüzün sorunlarından biri olan şiddet, sağlık alanında da karşımıza çıkmaktadır. Tüm sağlıkçıların ortak sorunu olan sağlıkta şiddet her geçen gün artış göstermektedir. Sağlık alanında ortaya çıkan şiddet daha az kayda alınmaktadır.
Bir çalışmada sağlık kurumunda çalışmanın diğer iş yerlerine göre şiddete uğrama yönünden 16 kat daha riskli olduğu gösterilmiştir.
Araştırmalar hastalar kadar hasta yakınlarının da sağlık çalışanlarına şiddet uyguladığını göstermektedir.
Sağlıkta şiddete en çok hemşire ve pratisyen doktorlar maruz kalmakta ve en çok şiddet olaylarının olduğu birimler ise acil servislerdir. Sağlık kurumlarında yasal eksikliklerden dolayı gerekli güvenlik önlemi alınmamaktadır. Sağlık alanında şiddet olaylarının yaygınlaşmasından dolayı çalışanlarda tükenmişliğe ve verimsizliğe neden olmaktadır.
Dünyada ki sağlıkta şiddet profiline baktığımızda;
Kanada
- En çok şiddet uygulama acil serviste gerçeklemiştir
- Şiddete uğrama sıklığı %60
- Sözel istismar %76
- Fiziksel tehdit veya saldırı %86
- Şiddette uğramalarından dolayı hastalardan korkanlar %73
- İş doyumunda azalma %74
- Uğradığı şiddeti rapor edenler %67
İngiltere
- Hastalar tarafından davranışsal tehdit alanlar %23
- Hasta yakınları tarafından davranışsal tehdit alanlar %15,5
- Fiziksel saldırı oranı %20
Türkiye (Eskişehir,Ankara,Kütahya Çalışması)
- Şiddete en sık pratisyen hekimler ve hemşirelerin uğramaktadır
- En sık Acil Servislerde çalışanlar şiddete maruz kalmaktadır
- Son bir yıl içinde en az bir kez şiddete maruz kalma oranı %49.5 olarak belirtilmiş
- Olguların %48.3’inin 1-5 kez arasında şiddete maruz kaldıkları saptanmıştır
- Kadınlarda şiddete uğrama sıklığının daha yüksek olduğu saptanmıştır (%60’a %40)
- Szel şiddetin %72.4
- Fiziksel şiddetin %11.7
- Silah, bıçak veya kesici delici aletlerin %0,3 oranında kullanıldığı belirtilmiştir.
Çalışmada değinilen bir başka nokta ise; çalışanın şiddete uğrama sırasında, genellikle yardım alamadığıdır.
Acil Servisler’deki durum ise; İzmir’de yapılan bir çalışmada katılımcıların %98.5’i sözel şiddete uğradıkları %19.7’sinin de fiziksel şiddete uğradıkları belirtilmiştir.
Adana’da acil servislerde yapılan bir çalışmada, katılımcıların %100’ü her nöbetlerinde, en az bir kez sözel şiddete maruz kaldıklarını belirtmişlerdir. Bir aylık sürede, saldırgan davranışın %53.2, fiziksel şiddetin ise %38.5 olduğu gösterilmiştir.
Sağlık Çalışanlarında Saldırı Sonrası Görülen Sorunlar
Kanada’da yapılan bir çalışmada, acil serviste şiddete maruz kalanların %38’inin sağlık alanı dışında başka bir işe geçmeyi istedikleri,yaklaşık %18’inin acil serviste çalışmak istemedikleri, bir kısmının da işlerinden ayrıldıkları belirtilmiştir.
Şiddete uğrayanların %25’inin şiddet olayı sonrasındaki ilk mesailerinde kötü performans gösterdikleri, %24’ünün ilk bir haftasında kötü performans gösterdikleri, ilerleyen zamanlarda da %19 unun performansının etkilendiği gösterilmiştir. Yaşanan şiddet olayı sonrasında %73’ünün hastalarından korktukları, %24’ünün hastaların şiddetinden korktukları, %35’inin hastaları “potansiyel şiddet gösteren” olarak gördükleri bildirilmiştir
Yapılan çalışmalarda şiddete uğrayanlarda şiddetin psikolojik etkileri gösterilmiştir. Şaşkınlık, kızgınlık, çaresizlik, korku, tükenmişlik, güven kaybı, kendini suçlama gibi farklı duygulara neden olduğu belirtilmiştir. Ayrıca özellikle fiziksel şiddete uğrayan çalışanlarda, travma sonrası stres bozukluğu gelişebileceğine değinilmiştir. Çalışmalarda saptanan bir diğer sonuç, şiddete uğrayan sağlık çalışanının, diğer hastalara sunduğu hizmet kalitesinin dolaylı olarak düşmesidir.
Türkiye’de 2006 da yapılan çalışmada şiddete uğrayan sağlık çalışanlarının %43.5’i herhangi bir sorun belirtmezken, %56.2’sinin anksiyete veya irritasyon bulguları gösterdikleri saptanmıştır. Bu kişilerin büyük bir çoğunluğunun (%87.8), tedavi almadığı görülmüştür.
Güvenli Çalışma Ortamının Oluşturulması
Şiddet riskini azaltmanın en önemli yolu, çalışma ortamında yeterli güvenlik önlemlerinin alınmasıdır. Çalışmalar daha çok acil servisler için yapılmış olsa da, diğer bölümler için de uyarlanabilir.
ABD’de acil servislerdeki şiddete karşı oldukça sıkı önlemler alınmaktadır. Örneğin, metal detektörlerin kullanılması, hastane içine silah sokmayı önlemektedir. Yapılan anketlerde, hasta, hasta yakını ve çalışanların büyük bir oranının (%73-%89) metal detektörler sayesinde kendilerini güvende hissettikleri belirtilmiştir. Başka bir önlem de, güvenlik köpeklerinin bulundurulmasıdır. Yapılan bir çalışmada, acil serviste K-9 köpeklerinin bulundurulmasının şiddet riskini oldukça azalttığı, özellikle çete aktivitelerini kontrol etmekte yardımcı olduğu gösterilmiştir. Alınabilecek diğer geniş çaplı önlemler; uygun raporlama sistemleri, etkili güvenlik eğitimleri, görevli kişilerle 24 saat alan içi güvenlik sağlanması, güvenlikli kapılar, güvenlik kameraları, metal detektörler ve kontrol noktaları, koruyucu akrilik pencere ve panik alarmlarıdır. Ülkemizdeki hastanelerde maalesef birçok güvenlik önlemi bulunmamaktadır.
