Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2008 yılında, meme kanseri tüm dünyada kadınlarda görülen kanserlerin %23’ünü oluşturmaktadır. Sık görülen bu kanserden erken teşhis ile kurtulmak mümkün. Peki, hastalar erken teşhis için kendi kendine meme muayenesini biliyorlar mı?
Türkiye’de Sağlık Bakanlığının 2008 yılı verilerine göre, meme kanserinin kadınlarda yüz binde 40,7 ile en sık görülen kanser türü olarak birinci sırada yer aldığı belirtilmektedir. Dünyada ve ülkemizde en sık görülen kanserler arasında yer alan meme kanseri, erken teşhis ile tedavisi mümkün bir kanserdir.
Kanser, vücudumuzdaki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıdır. Meme; yağ dokusu, süt bezleri ve burada üretilen sütü meme başına taşıyan kanallardan oluşur. Bu süt bezleri ve kanalları döşeyen hücrelerin, kontrol dışı olarak çoğalmaları ise meme kanseridir.
Meme kanserinin de diğer kanserler gibi risk faktörleri bulunmaktadır. Değiştirilemeyen risk faktörleri olarak, kadın olmak, ilerleyen yaş, genetik, ailede meme kanseri öyküsü ve beyaz ırkta olmak diğerlerine göre daha fazla risk taşır.
Değiştirebilir risk faktörleri ise gebe kalmamak ya da ilk gebeliğin otuz yaş üzerinde olması, oral kontraseptif kullanmak, hormon tedavisi görüyor olmak, alkol, obezite gibi önlenebilir faktörlerdir.
Laktasyonun meme kanserini önlemede olumlu etkileri olduğu konusu ise hala tartışılmaktadır.
Meme kanseri;
- Memede veya koltukaltında ele gelen kitle (sertlik, şişlik)
- Meme başından akıntı (tek kanaldan kanlı veya şeffaf renkli)
- Meme başında içe doğru çekilme, çökme veya şekil bozukluğu
- Meme başı derisinde değişiklikler (soyulma, kabuklanma)
- Meme cildinde yara veya kızarıklık
- Meme cildinde ödem, şişlik ve içe doğru çekintiler olması (portakal kabuğu görünümü)
- Memede büyüme, şekil bozukluğu veya asimetri ya da renginde değişiklik (kızarıklık vs.) gibi belirtiler gösterebilir.
Bu belirtilerin birkaç tanesinin birlikte olması doktor muayenesi gerektirir.
Meme kanserinde çeşitli tarama ve erken tanılama yöntemleri bulunur.
Bunlar, kendi kendine meme muayenesi, klinikte meme muayenesi, mamografi gibi sıralanabilir.
Klinikte meme muayenesi Amerikan Kanser Derneği tarafından 20 – 40 yaş arası her üç yılda bir, 40 yaşından sonra yılda bir yapılası önerilmektedir. Mamografi ise yine Amerikan Kanser Derneği tarafından 40 yaşından itibaren hiçbir yakınması olmayan kadınların yılda bir kez mamografi yaptırması gerekir şeklinde önerilmektedir. Bu iki yöntem de bireyin dışarıya çıkıp yaptırması gereken durumlar iken, kendi kendine meme muayenesi dışarıya çıkmayı gerektirmeyen, herkesin kendi evinde kolaylıkla uygulayabileceği, ücretsiz, kolay ve etkili bir tarama yöntemidir. Diğer tarama yöntemleri eşliğinde kendi kendine meme muayenesinin de Her kadın 20 yaşından itibaren uygulamasına başlamalıdır. KKMM adet gören her kadında her ay adet kanamasının 5. – 7. günlerinde yapılmalıdır. Adet görmeyen menopoz dönemindeki kadınlar ise her ayın belirli bir günü KKMM yapmalıdır.
Kendi kendine meme muayenesi nasıl uygulanır ?
- Aşama : İnspeksiyon – İzleme
- Vücudun belden yukarısı çıplak olarak, yeterince aydınlatılış bir ortamda ayna karşısına geçilerek ayakta durulur, kollar iki yana rahatça bırakılır.
- Memenin şekli, normal büyüklüğü, meme uçlarının durumu dikkatlice gözlenir. Ayna karşısındaki her muayenede memelerin şekil ve büyüklüğündeki değişmeler, meme derisinde şişkinlik, çukurlaşma (içe çekilme), renk değişikliği gibi bulgular olup olmadığı kontrol edilir.
- Eller baş hizasında yukarı doğru kaldırılır ve memelerin görünüşü tekrar incelenir. Özellikle meme başında bir değişme olup olmadığına, iki meme arasında büyüklük ve şekil yönünden bir farklılık olup olmadığına bakılır. (Bazı kadınlarda normalde iki memenin büyüklüğü aynı olmayabilir).
- Eller kalçalara konulup bastırılarak pektoral kaslar gerilir. Bu pozisyonda da meme derisinde herhangi bir içe çekilme, büzülme yada meme uçlarından birinin içe çekilip çekilmediği incelenir. Ayrıca bu pozisyonda meme kenarlarında bir düzensizlik olup olmadığına bakılır.
- Muayene sonunda her iki meme başına beyaz bir kağıt mendil yada peçete ile bastırılarak meme başından akıntı olup olmadığı kontrol edilir.
- Aşama: Palpasyon – Dokunma
- KKMM’de ikinci basamak her iki memenin koltuk altlarından omuza kadar olan palpasyonudur.
- Palpasyona ayakta durur pozisyon ile başlanır. Sol memenin muayenesi için sol kol baş üzerine kaldırılır. Sağ elin üç orta parmağı (parmakların en uçtaki iç bölümleri) ile memenin dış kenarından başlanarak, parmaklar saat yönünde yavaşça bütün meme üzerinde gezdirilerek muayene edilir. Parmaklar yavaş yavaş kaydırılırken küçük dairesel hareketlerle meme başına doğru gelinir. Dokular parmaklarla bastırılarak palpe edilir. Önce yüzeyel, daha sonra derin dokunulur. Aynı işlem sağ meme için de tekrarlanır.
- Daha sonra sırt üstü yatar pozisyonda memelere tekrar dokunulur. Bunun için düz bir zemine uzanarak ve muayene edilecek tarafın altına yastık ya da ince bir havlu konularak kol başın üzerine doğru kaldırılır. Dış kenardan başlayarak saat yönünde meme başına kadar devam ettirilmelidir. Palpasyon dairesel, ışınsal veya dikey – paralel çizgiler şeklinde yapılabilir. Daha önce bir ameliyat var ise kitle oluşumu ve deri değişiklikleri yönünden kontrol edilmelidir.
Kendi kendine meme muayenesi kadınların; kendi vücudunun sorumluluğunu alması, kendi meme yapısını tanıması, çeşitli değişiklikleri fark edebilmesi için her kadına öğretilmelidir.
Bu muayene kolaydır, herkes tarafından uygulanabilir, maliyeti yoktur, herhangi bir malzeme gerektirmez, bir sağlık kuruluşuna gitmeyi gerektirmez. Birçok yönden avantajı olan bu muayene meme kanseri tedavisinde azımsanmayacak, büyük öneme sahiptir. Bu muayenenin amacı anormal dokuyu tanımlamak ve tedaviyi hızlandırmaktır. Kendi kendine meme muayenesi yapan bir kadın, kısa süre içinde kendi meme dokusunu tanır. Kendi meme dokusunu tanıyan kadın anormal dokuyu erken saptar. Bu muayene sırsında elimize kitle gelirse korkmamak gerekir. İyi huylu olma ihtimali de vardır. Kötü huylu olduğu takdirde erken saptanmış olması yine çok büyük kardır. Kendi kendine meme muayenesi ile sağlığımız parmaklarımızın ucunda. Dokunmaktan korkmayın, meme kanseri değil ihmalkârlık öldürür. Sağlıkla kalın.
Not: Bu yazının hazırlanmasında Editörleri Prof. Dr. Ayfer Karadakovan ve Prof. Dr. Fatma Eti Aslan olan ‘ Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım’ kitabı ve Türk Kanser Derneği’nin ile yayınladığı kendi kendine meme muayenesi broşürleri kaynak olarak kullanılmıştır.
